Ngoan ngoãn và ngỗ nghịch

Ngoan Ngoãn và Ngỗ Nghịch (hoặc Ngang Ngược) là một trong nhữ “cặp đối” (đối lập hoặc đối nghịch). Có rất nhiều dạng “cặp đối” như vậy: Tốt – Xấu, Cao – Thấp, Dài – Ngắn, Giỏi – Dốt, Giàu – Nghèo, Khôn – Dại, Hiền – Dữ, Tha – Thù, Cứu – Giết, Thánh – Quỷ,... Nói chung, các dạng đối lập đó “đẩy nhau” như hai cực Dương – Âm, chúng trái ngược nhau, gọi là Thuận – Nghịch.

Trạng thái đối lập Thuận – Nghịch như thế có thể là tốt hoặc xấu – tùy trường hợp. Có những trường hợp thuận mà lại nghịch – gọi là thuận-lý-nghịch; có những trường hợp nghịch mà lại thuận – gọi là nghịch-lý-thuận.

Dạng Thuận – Nghịch cũng có trong toán học: tỷ lệ thuận và tỷ lệ nghịch. Nếu biết cặp giá trị tương ứng của hai đại lượng tỷ lệ thuận và một giá trị khác của đại lượng này, ta có thể tìm được giá trị tương ứng của đại lượng kia. Trong toán học cũng có quy tắc tam xuất đơn thuận và nghịch. Quy tắc tam xuất đơn thuận: Nếu A tăng N lần, B cũng tăng N lần (nhân với N). Quy tắc tam xuất đơn nghịch: Nếu A tăng N lần, B sẽ giảm N lần (chia cho N).

Ngoan Ngoãn và Ngỗ Nghịch là dạng đối lập về tính nết, thuộc lĩnh vực tinh thần – và cũng liên quan tâm linh. Khi nói về “tội phạm tới Chúa Thánh Thần”, loại tội không được tha cả đời này và đời sau, Chúa Giêsu có nói điều liên quan tình trạng thuận và nghịch: “Ai không đi với tôi là chống lại tôi, và ai không cùng tôi thu góp là phân tán” (Mt 12:30; Lc 11:23).

Trong cuộc sống đời thường cũng có sự thuận và nghịch giữa những con người với nhau. Ở đây không có ý nói “theo phe” hoặc “chống lại” nhau, mà chỉ có ý đơn giản và rất ư bình thường. Đó là gì? Tuy không là thù địch, nhưng vẫn có người này “hợp” với người kia hoặc “không hợp” với người nọ. Hai người “hợp” nhau thì dễ nói chuyện, dễ thông cảm, dù không cần nói gì khi ngồi bên nhau; ngược lại, hai người “không hợp” nhau thì rất khó nói chuyện và khó thông cảm, khoảng im lặng rất ngột ngạt. Nhưng nếu đối nghịch nhau thì “chiến tranh” rất dễ bùng nổ.

Mặc dù là phàm nhân với nhau mà tình trạng đối nghịch đã là mối nguy rồi, huống chi là tình trạng đối nghịch với Thiên Chúa. Ấy thế mà ngày xưa, dân chúng đã dám lộng ngôn và phạm thượng khi họ nói: “Đường lối của Chúa Thượng không ngay thẳng” (Ed 18:25). To gan và lớn mật hết sức, liều lĩnh thật, có lẽ cũng chẳng kém gì Ông Bà Nguyên Tổ ngày xưa!

Rạch ròi và thẳng thắn, Thiên Chúa đặt vấn đề với họ: “Vậy hỡi nhà Ít-ra-en, hãy nghe đây: Phải chăng đường lối của Ta không ngay thẳng hay ĐƯỜNG LỐI CỦA CÁC NGƯƠI mới không ngay thẳng? Khi người công chính từ bỏ lẽ công chính của mình và làm điều bất chính mà chết, thì chính vì điều bất chính nó đã làm mà nó phải chết. Còn nếu kẻ gian ác từ bỏ điều dữ nó đã làm, mà thi hành điều chính trực công minh, thì nó sẽ cứu được mạng sống mình. Nó đã thấy và từ bỏ mọi tội phản nghịch nó phạm, thì chắc chắn nó sẽ sống, nó không phải chết” (Ed 18:26-28). Và hôm nay, chính Thiên Chúa cũng đang chất vấn chúng ta y như vậy, chắc hẳn chúng ta chẳng thể nói được gì, bởi vì “trung tim đen” quá rồi. Đối với nhân loại, cái chết là thất bại lớn nhất, mà chính tội lỗi là thủ phạm khiến chúng ta phải chết (Rm 5:12 và 21), chứ Thiên Chúa là Đấng tốt lành, Ngài không hề muốn chúng ta phải chết.

Mặc dù phàm nhân chỉ là bụi đất (St 3:19), chẳng đáng chi cả, vậy mà những “hạt bụi” chúng ta lại dám “chọc giận” Thiên Chúa, thậm chí còn dám phản nghịch Ngài (vì cứ phạm tội còn hơn cơm bữa). Tuy nhiên, Ngài không chấp “lũ con nít” chúng ta, thế nên Ngài vẫn luôn nhớ đến và quan tâm (Tv 8:5), đồng thời Ngài còn kiên trì chờ đợi chúng ta hối lỗi: “Đối với các dân tộc khác, Chúa Tể nhẫn nại chờ đợi cho đến khi tội lỗi chúng ngập đầu mới trừng phạt; còn đối với chúng ta, Người KHÔNG xử như thế” (2 Mcb 6:14). Ôi, quả là Lòng Chúa Thương Xót quá lớn lao, ngoài sức tưởng tượng của chúng ta, bởi vì chúng ta chẳng khác gì có cái đầu to mà não bã đậu, chỉ giỏi “chảnh” và giỏi “nổ” mà thôi. Tuy nhiên, nếu chúng ta vẫn cứng đầu thì tự đâm vào ngõ cụt, hết đường thoát: “Nếu các ngươi không chịu nghe Ta thì Ta sẽ còn sửa phạt các ngươi GẤP BẢY LẦN vì tội lỗi của các ngươi” (Lv 26:18). Ôi chao, thật đáng sợ quá, lạy Thiên Chúa toàn năng của chúng con!

Người Việt có câu: “Khôn sống, mống chết, biết mới sống”. Ước gì chúng ta biết khôn ngoan mà thân thưa như Thánh Vịnh gia: “Lạy Chúa, đường nẻo Ngài, xin dạy cho con biết, lối đi của Ngài, xin chỉ bảo con. Xin dẫn con đi theo đường chân lý của Ngài và bảo ban dạy dỗ, vì chính Ngài là Thiên Chúa cứu độ con. Sớm hôm con những cậy trông Ngài, bởi vì Ngài nhân ái” (Tv 25:4-5). Cầu xin và muốn được Thiên Chúa nhậm lời thì chúng ta phải biết chân thành sám hối. Thánh Padre Piô Năm Dấu (1887-1968, linh mục Dòng Phanxicô) nói: “Người làm điều ác mà xấu hổ về việc đã làm thì gần Chúa hơn người tốt mà không dám làm việc lành”. Lời nhận định thật thú vị!

Đó là điều kiện thực sự ích lợi cho chính chúng ta mà thôi, chứ đối với Chúa chẳng “xi-nhê” gì. Vâng, Thiên Chúa lúc nào cũng chờ đợi và luôn sẵn sàng nghe chúng ta nhận lỗi mà thân thưa: “Lạy Chúa, xin nhớ lại nghĩa nặng với ân sâu Ngài đã từng biểu lộ từ muôn thuở muôn đời. Tuổi xuân trót dại bao lầm lỗi, xin Ngài đừng nhớ đến, nhưng xin lấy tình thương mà nhớ đến con cùng. Chúa là Đấng nhân từ chính trực, chỉ lối cho tội nhân, dẫn kẻ nghèo hèn đi theo đường công chính, dạy cho biết đường lối của Người” (Tv 25:9). Và Ngài tha thứ ngay lập tức.

Không ai được hứa suông, nghĩa là hứa rồi thì phải chấn chỉnh cách sống với nỗ lực hết mình. Thiên Chúa thừa biết chúng ta có “họ hàng” với chàng Cuội nên có khi cũng chỉ “lẻo mép” mà “hứa lèo” thôi. Tuy biết tỏng như vậy, Ngài vẫn chẳng hề chấp lách chi, mà chỉ “lưu ý” xem chúng ta có thực sự nỗ lực hết sức hay không. Đó mới là vấn đề! Quả thật, “nếu Chúa chấp tội nào ai rỗi được” (Tv 130:3). Tuy nhiên, đừng “được đằng chân lân đằng đầu”, cũng đừng thấy Ngài nhân từ mà làm tới hoặc ỷ lại. Không khéo chúng ta lại lợi dụng lòng thương xót của Ngài thì còn khốn gấp bội.

Hãy nghe Thiên Chúa cảnh báo: “Nếu các ngươi vẫn không chịu nghe Ta thì Ta sẽ còn sửa phạt các ngươi GẤP BẢY LẦN vì tội lỗi của các ngươi. Nếu các ngươi chống Ta và không muốn nghe Ta thì Ta sẽ còn đánh phạt các ngươi GẤP BẢY LẦN tội lỗi các ngươi. Nếu các ngươi vẫn không chịu nghe Ta mà cứ chống Ta thì Ta sẽ nổi cơn lôi đình chống các ngươi và Ta cũng sẽ sửa phạt các ngươi GẤP BẢY LẦN vì tội lỗi các ngươi” (Lv 26:18, 21, 27-28). Ôi, những cái “gấp bảy lần” thật đáng sợ!

Nhận ra lỗi lầm và biết sám hối chân thành là biết liên kết với Thiên Chúa. Biết mình “nghịch” thì cần chỉnh sao cho “thuận” với Ngài, càng sớm càng tốt, không thể chần chừ hoặc lần lữa. Thánh Phaolô khuyên: “Nếu quả thật sự liên kết với Đức Kitô đem lại cho chúng ta một niềm an ủi, nếu tình bác ái khích lệ chúng ta, nếu chúng ta được hiệp thông trong Thần Khí, nếu chúng ta sống thân tình và biết cảm thương nhau, xin anh em hãy làm cho niềm vui của tôi được trọn vẹn, là hãy có cùng MỘT cảm nghĩ, cùng MỘT lòng mến, cùng MỘT tâm hồn, cùng MỘT ý hướng như nhau” (Pl 2:1-2). Sống được như vậy là “nên một” theo ý muốn của Đức Kitô (x. Ga 17:21-23).

Tuy nhiên, trong thực tế thì chưa được như vậy, vì thế mà chúng ta phải luôn nỗ lực và nỗ lực nhiều hơn. Xin “mở ngoặc” nhỏ: Một lần nọ, ban chấp hành của một hội đoàn Công giáo (thuộc TGP Saigon) rủ tôi đi ăn uống, chỉ là để “cho vui” thôi chứ không có gì quan trọng. Tuy nhiên, chỉ sau khoảng 10 phút, tôi thấy người thì “vạch lá tìm sâu”, người thì “bới bèo ra bọ”, và họ trở nên “căng thẳng” với nhau, nhận thấy bất lợi nên tôi viện cớ để rút lui. Thật là đáng buồn! Bản chất con người luôn đề cao “cái tôi”, vì thế mà rất nguy hiểm, và phải luôn cố gắng “đè nén” nó xuống càng nhiều càng tốt. Nên lưu ý rằng ngay cả khi chúng ta làm việc gì gọi là “vì Chúa”, thực ra chúng ta vẫn “vì mình” nhiều lắm, chứ Chúa chẳng “xơ múi” gì đâu! Thật vậy, Thánh Phaolô cũng đã từng cảnh báo: “Đừng làm chi vì GANH TỊ hay vì HƯ DANH, nhưng hãy lấy lòng khiêm nhường mà coi người khác hơn mình. Mỗi người ĐỪNG tìm lợi ích cho riêng mình, nhưng hãy tìm lợi ích cho người khác. Giữa anh em với nhau, anh em hãy có những tâm tình NHƯ chính Đức Kitô Giêsu” (Pl 2:3-5). Khó lắm, vì thế mà luôn phải cố gắng “chết” triền miên – mọi nơi và mọi lúc.

Rất cụ thể với cách dẫn chứng của Thánh Phaolô: “Đức Giêsu Kitô vốn dĩ là Thiên Chúa mà không nghĩ phải nhất quyết duy trì địa vị ngang hàng với Thiên Chúa, nhưng đã hoàn toàn trút bỏ vinh quang mặc lấy thân nô lệ, trở nên giống phàm nhân sống như người trần thế. Người lại còn hạ mình, vâng lời cho đến nỗi bằng lòng chịu chết, chết trên cây thập tự. Chính vì thế, Thiên Chúa đã siêu tôn Người và tặng ban danh hiệu trổi vượt trên muôn ngàn danh hiệu” (Pl 2:6-9). Chắc hẳn chúng ta đã nghe đi nghe lại điều này nhiều lần rồi, thế nhưng đã mấy lần chúng ta chợt “giật mình”, hay là cứ nghe tai này rồi qua tai kia? Thật là tội lỗi quá – tội với Chúa và tội với tha nhân!

Là Con Thiên Chúa, là Ngôi Hai Thiên Chúa, Chúa Giêsu có tất cả mọi sự, thế nhưng Ngài đã tự hạ đến tột cùng, vì thế mà Ngài xứng đáng được Thiên Chúa Cha siêu tôn: “Khi vừa nghe danh thánh Giêsu, cả trên trời dưới đất và trong nơi âm phủ, muôn vật phải bái quỳ; và để tôn vinh Thiên Chúa Cha, mọi loài phải mở miệng tuyên xưng rằng: Đức Giêsu Kitô là Chúa” (Pl 2:10-11). Thiên Chúa là tất cả của chúng ta, Ngài là Cố Vấn Kỳ Diệu, Thần Linh Dũng Mãnh, Người Cha Muôn Thuở, Thủ Lãnh Hoà Bình (Is 9:5) và là Bình An của chúng ta (Ep 2:14).

Khi đề cập tình trạng thuận và nghịch, chúng ta biết chắc rằng phải có hai đối tượng, không thể chỉ có một. Ví dụ: Đất trời có âm và dương, nam châm có âm và dương, nhân loại cũng có âm và dương (nữ và nam). Âm và dương là hai thái cực, nhưng âm và dương là để hài hòa chứ không để đối lập nhau. Và Chúa Giêsu cũng đưa ra hai con người trái ngược nhau qua dụ ngôn “Hai Người Con” – một đứa thuận, một đứa nghịch. Đây cũng chính là “hai con người” hoặc “hai bộ mặt” trong mỗi chúng ta.

Qua trình thuật Mt 21:28-32, Thánh sử Mátthêu cho biết rằng, vào một ngày nọ, các thượng tế và kỳ mục hỏi vặn Chúa Giêsu về “quyền hành”. Rồi Ngài thản nhiên kể chuyện rằng một người cha nọ có hai con trai, ông bảo người con thứ nhất đi làm vườn nho, nhưng nó cãi ngay lập tức, nói thẳng là “không đi”, thế nhưng sau đó nó cảm thấy hối hận nên lặng lẽ đi làm. Ông cũng đi bảo người con thứ hai đi làm, nó ngoan ngoãn vâng lời ngay, nhưng rồi nó lại không đi.

Rồi Chúa Giêsu đặt câu hỏi cho họ ai đã thi hành ý muốn của người cha trong hai người con đó. Họ trả lời ngay là người thứ nhất. Giả sử Ngài trực tiếp hỏi chúng ta, chắc hẳn mỗi chúng ta cũng dễ dàng trả lời được như vậy. Không gì hóc búa! Và Chúa Giêsu nói với họ: “Tôi bảo thật các ông: những người thu thuế và những cô gái điếm vào Nước Thiên Chúa trước các ông”. Mèn ơi! Nghe chi mà “sốc” quá chừng! Thế nhưng điều đó lại là sự thật, rất thật. Ngài biết họ đang ngẩn ngơ như chú Tàu nghe kèn, nên Ngài giải thích luôn: “Vì ông Gioan đã đến chỉ đường công chính cho các ông, mà các ông KHÔNG TIN ông ấy; còn những người thu thuế và những cô gái điếm lại TIN. Phần các ông, khi đã thấy vậy rồi, các ông vẫn KHÔNG CHỊU HỐI HẬN mà tin ông ấy”. Đúng là dạng cứng lòng còn hơn tảng đá!

Đã có lần Chúa Giêsu minh định: “Ai yêu mến Thầy thì sẽ GIỮ lời Thầy. Cha Thầy sẽ yêu mến người ấy. Ai không yêu mến Thầy thì KHÔNG GIỮ lời Thầy” (Ga 14:23-24). Rất rõ ràng và mạch lạc, không hề khó hiểu, tất nhiên không ai có thể biện minh vì bất cứ lý do gì. Chữ YÊU rất ngắn gọn mà bao la quá chừng! Có khi chúng ta là người con thứ nhất, có khi chúng ta lại là người con thứ hai. Lúc thuận, lúc nghịch. Biến hóa thất thường. “Cái tôi” to lớn và hung dữ lắm, do đó phải luôn cảnh giác cao độ đối với nó. Chính Thánh Phaolô cũng đã từng cảm thấy lo sợ: “Tôi bắt thân thể phải chịu cực và phục tùng, kẻo sau khi rao giảng cho người khác, chính tôi lại bị loại” (1 Cr 9:27).

Ước gì mỗi chúng ta cũng luôn biết dẹp bỏ “cái tôi” và luôn tâm niệm giống như Thánh Gioan Tẩy Giả: “Chúa phải LỚN lên, còn tôi phải NHỎ đi” (Ga 3:30). Làm vậy để làm gì? Để Danh Chúa được tỏa sáng mọi nơi, để Nước Chúa hiển trị, để Ý Chúa được thể hiện dưới đất cũng như trên trời, và cũng là để dẹp bỏ cái-tôi-tồi-tệ của chính mình.

Tất cả chúng ta đều là tội nhân, tức là những đứa con Ngỗ Nghịch, cả gan Ngang Ngược đối với Thiên Chúa. Tuy nhiên, Ngài vẫn kiên nhẫn chờ đợi chúng ta tỉnh thức, tự nhận biết mình Ngỗ Nghịch để rồi hoán cải trở nên Ngoan Ngoãn. Và Thiên Chúa lại vui mừng phục hồi cương vị làm con cho chúng ta. Thật tuyệt vời và hạnh phúc biết bao đối với mỗi chúng ta!

Lạy Thiên Chúa là Đấng thấu suốt mọi sự (Sbn 28:9; Gđt 8:14; Et 5:1; 2 Mcb 7:35; 2 Mcb 9:5; 2 Mcb 12:22; 2 Mcb 15:2; G 28:27; Tv 139:2; Cn 16:2; Cn 21:2; Cn 24:12; Kn 1:6; Kn 7:23; Hc 23:19; Hc 42:20; Gr 11:20; Gr 20:12; 1 Cr 12:4-6), xin thương “giữ gìn con như thể con ngươi và che chở con dưới bóng Ngài” (Tv 17:8), xin giúp con sống “thuận” theo Thánh Ý Ngài, biết “thuận” với mọi người và “nghịch” với tội lỗi, để con có thể làm trọn bổn phận của kẻ tôi tớ mọn hèn mà Ngài giao phó. Con cầu xin nhân danh Thánh Tử Giêsu Kitô, Đấng cứu độ nhân loại. Amen.

TRẦM THIÊN THU