Các học giả không đồng ý với giả thuyết cho
rằng ngày tháng được chọn là cách thay cho ngày lễ hội ngoại giáo của Rôma, như
lời bài hát cổ giáng sinh: “Ngày hai mươi lăm tháng Mười Hai, tình tính
tang...” Nhưng đó chỉ là khoảng thời gian mua sắm trước Lễ Giáng Sinh mà
thôi.
Ngày 25 tháng 12 đã ăn sâu vào khái niệm của
chúng ta về Lễ Giáng Sinh đến nỗi khó có thể nghĩ tới ngày đó mà không kèm theo
hình ảnh Ông Già Noël và những loại cây trang trí. Nhưng Chúa Giêsu có thực sự
sinh vào ngày đó? Nếu chúng ta không biết, tại sao Giáo Hội mừng cố gắng vào
ngày đó?
Chứng cớ từ Phúc Âm không nhiều: Chẳng hạn,
theo Thánh Luca, các thiên thần báo tin Chúa giáng sinh cho một nhóm mục đồng. Nhưng
các mục đồng có ra ngay giữa đêm Đông? Tác giả Andrew McGowan, hiệu trưởng trường
Berkeley Divinity tại ĐH Yale, cho biết: “Có thể Lc 2:8 nói tới mùa sinh sản
của cừu. Mặt khác, vào tháng 12 lạnh giá, có thể cừu đã được nhốt lại.”
Vậy có phải ngày 25 tháng 12 được chọn để
thay thế lễ hội ngoại giáo như Saturnalia, Sol Invictus hoặc Mithras chăng?
McGowan cho biết: “Mặc dù phổ biến ngày nay, giả thuyết về nguồn gốc Lễ
Giáng Sinh vẫn là một vấn đề. Điều đó không thấy có trong các bản văn cổ của
Kitô giáo. Các tác giả Kitô giáo thời đó không cho biết mối liên kết giữa điểm
chí (solstice) và sự giáng sinh của Chúa Giêsu: Thánh giáo phụ Ambrôsiô (khoảng
năm 339–397) mô tả Đức Kitô là Mặt Trời Thật, Đấng chiếu sáng hơn các thần khác.
Nhưng các tác giả thời kỳ đầu của Kitô giáo không nghĩ ngày tháng đó được Giáo
Hội chọn. Vả lại, họ thấy sự trùng hợp là dấu chỉ của trời cao, là chứng cớ tự
nhiên mà Thiên Chúa đã chọn Chúa Giêsu hơn các thần ngoại giáo sai lạc.”
Năm 200, Clement ở Alexandria công nhận rằng
người ta đã đề nghị vài ngày tháng khác nhau, chẳng hạn ngày 20 hoặc 21 tháng
4, hoặc 20 tháng 5. Ông không nói tới ngày 25 tháng 12.
Theo Jon Sorenson, trên trang Catholic
Answers, Hippolytus ở Rôma giải thích trong cuốn “Commentary on the book of Daniel”
(khoảng năm 204) rằng sự giáng sinh của Chúa Giêsu được người ta tin đã xảy ra
vào ngày 25 tháng 12.
Hippolytus viết: “Mùa Vọng đầu tiên mong
chờ Chúa giáng thế làm người, khi Ngài sinh ra tại Belem là thứ Tư ngày 25 tháng
12, khi đó Augustus cai trị năm thứ 42, nhưng từ Adam là 5.500 năm. Ngài chịu
khổ nạn trong năm thứ 33, thứ Sáu ngày 25 tháng 3, năm thứ 8 triều đại Tiberius
Caesar, khi đó Rufus và Roubellion là quan chấp chính.”
Trong cuốn Chronicon của Hippolytus, Chúa
Giêsu sinh ra 9 tháng sau lễ kỷ niệm Cuộc Sáng Tạo. Sorenson cho biết: “Theo
tính toán, thế gian được tạo thành vào thời điểm xuân phân (vernal equinox),
ngày 25 tháng 3, nghĩa là Chúa Giêsu sinh ra 9 tháng sau, ngày 25 tháng 12.”
McGowan nói: “Hồi thế kỷ thứ 4, chúng ta
thấy đề cập hai ngày mà người ta biết nhiều – và ngày nay cũng được cử hành – ngày
Chúa Giêsu giáng sinh: ngày 25 tháng 12 theo Đế quốc Rôma Tây phương và ngày 6
tháng 1 theo Đông phương – đặc biệt ở Ai Cập và Tiểu Á.”
Hippolytus đặt vấn đề: “Đức Kitô có chịu
khổ nạn trong năm thứ 33, vào ngày 25 tháng 3?” Nếu vậy thì chúng ta có
biết chính xác ngày tháng của Thứ Sáu Tuần Thánh, ngày Chúa Giêsu chịu đóng
đinh?
McGowan cho biết: “Có vẻ lạ, ngày
Chúa Giêsu giáng sinh có thể liên quan ngày Chúa Giêsu chịu chết trong dịp Lễ
Vượt Qua. Quan điểm này lần đầu tiên được đề nghị theo thế giới hiện đại của học
giả người Pháp Louis Duchesne hồi đầu thế kỷ 20 và được học giả người Mỹ Thomas
Talley phát triển đầy đủ vào những năm sau đó. Nhưng họ không chắc ngày đầu
tiên có mối liên kết giữa ngày Chúa Giêsu giáng sinh và ngày Ngài chịu chết hay
không.”
McGowan giải thích: “Theo Tin Mừng Thánh
Gioan, Chúa Giêsu chịu đóng đinh khi Chiên Vượt Qua bị hiến tế. Điều đó xảy ra
vào ngày 14 tháng Nisan, ngay trước ngày lễ của người Do Thái bắt đầu lúc mặt
trời lặn (được coi là bắt đầu ngày 15, vì theo lịch Do Thái, ngày bắt đầu lúc
mặt trời lặn.) Tuy nhiên, trong các Tin Mừng theo Thánh Mátthêu, Máccô và Luca,
Bữa Tiệc Ly được tổ chức sau khi mặt trời lặn, lúc bắt đầu ngày 15. Chúa Giêsu
chịu đóng đinh vào sáng hôm sau – tức là vẫn thuộc ngày 15.”
Tertullian ở Carthage, khoảng năm 200, nói
rằng cách tính cho rằng ngày 14 tháng Nisan tương đương với ngày 25 tháng 3
theo lịch Rôma. Về sau, ngày đó được coi là Lễ Truyền Tin – 9 tháng trước ngày
25 tháng 12.
Trong cuốn “The Spirit of the Liturgy” (năm
2000), ĐGH Biển Đức XVI đã xác định mối liên kết này: “Yếu tố quyết định [về
ngày Lễ Giáng Sinh] là sự liên kết của sự sáng tạo và Thập Giá, của sự sáng tạo
và sự nhập thể của Đức Kitô.”
McGowan nói rằng theo Kitô giáo Đông phương,
ngày thụ thai và ngày chết của Chúa Giêsu có liên quan với nhau: “Thay vì từ
ngày 14 tháng Nisan theo lịch Do Thái, Đông phương dùng ngày 14 tháng đầu tiên
của Mùa Xuân (Artemisios) theo lịch Hy Lạp – ngày 6 tháng 4 đối với chúng ta. Dĩ
nhiên, ngày 6 tháng 4 tới ngày 6 tháng 1 là đúng 9 tháng, thế nên ngày 6 tháng
1 là ngày Lễ Giáng Sinh của Giáo Hội Đông phương.”
Tại Đông phương, chúng ta có chứng cớ rằng
tháng 4 liên quan cuộc đóng đinh của Chúa Giêsu. ĐGM Epiphanius ở Salamis viết:
“Vào ngày 6 tháng 4, Chiên Thiên Chúa ở trong cung lòng của Đức Nữ Trinh, Ngài
hy sinh vì tội lỗi của thế gian.” Ngay cả ngày nay, Giáo Hội Armenia vẫn cử
hành Lễ Truyền Tin vào đầu tháng 4 (ngày 7 chứ không ngày 6) và Lễ Giáng Sinh
là ngày 6 tháng 1.
JOHN BURGER
TRẦM THIÊN THU (chuyển ngữ từ Aleteia.org)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét