
“Nhà
là nơi chúng ta bắt đầu từ đó.” T.S. Eliot đã viết như thế và câu này
nói lên một cảm nghiệm vừa tự do vừa đau lòng. Phần tôi, tôi xin dẫn ra
một câu chuyện của tôi:
Tôi
lớn lên trong cộng đồng nhập cư thế hệ thứ hai ở vùng đồng cỏ Canada.
Thế hệ ông bà của tôi là những người nhập cư đầu tiên ở vùng đất này và
họ tự tay dựng lên tất cả mọi sự, từ căn nhà cho đến ngôi trường, tất cả
đều xây từ những gì họ kiếm được, nằm cạnh các con đường hay đường ray
xe lửa. Họ làm tốt nhất với những gì có trong tay, trong đầu không mảy
may tơ tưởng xây một cái gì bền vững lâu dài.
Vì
thế có nhiều căn nhà họ xây mà tôi thấy lúc còn nhỏ, giờ đã biến mất.
Trường cấp 2 của tôi đã đóng cửa từ khi tôi còn là sinh viên. Bây giờ cả
tòa nhà và khuôn viên đã biến mất. Thay vào đó là những cánh đồng lúa
mì, chẳng ai biết trên mảnh đất này đã từng có một ngôi trường. Trường
cấp 3 của tôi cũng thế. Nó cũng đã biến mất, cả tòa nhà và khuôn viên
cũng đã thành những cánh đồng. Thật sự là, toàn bộ thị trấn đã biến mất.
Sau
cấp 3, tôi theo học ở hai chủng viện, và cả hai đều chịu cùng chung số
phận, cả hai đều bị bỏ trống nhiều năm rồi bị thiêu rụi. Trường thần học
mà tôi đã dạy ở đó suốt 15 năm đầu đời linh mục đã bị phá sập để làm xa
lộ, và bây giờ có những dãy nhà mới ở phía đường bên kia. Nông trại nơi
tôi lớn lên vẫn còn, dù căn nhà của tôi bây giờ đã bị bỏ hoang, các
cánh đồng đã được cho thuê. Chẳng còn ai trong gia đình tôi còn sống ở
đó nữa. Có một điều mang tính biểu tượng, là công trình duy nhất từ
những ngày thơ ấu của tôi vẫn còn được sử dụng cho đến bây giờ, đó là
ngôi thánh đường. Tất cả mọi công trình khác trong ký ức tuổi thanh
thiếu niên của tôi đều đã biến mất. Xét theo những gì đã nuôi dưỡng tôi
thưở bé, thì tôi đúng là con mồ côi.
Nhưng,
tôi không phải là người duy nhất như thế. Thời này, tất cả chúng ta,
cách này cách khác, đều là con mồ côi. Từ năm 1970, Alvin Toffler, trong
quyển sách Chấn động Tương lai của mình, đã đưa ra sự chóng
qua và nhất thời đang ngày càng có vai trò lớn hơn trong việc định hình
tâm trí chúng ta, khi sự vật, con người, nơi chốn, kiến thức, các tổ
chức đang lướt nhanh trong cuộc đời của chúng ta. Ộng đã viết điều này
từ lâu, trước khi công nghệ thông tin tác động triệt để trên cuộc sống
chúng ta. Sự chóng qua và nhất thời mà Toffler mô tả vào năm 1970 đã bị
hạ giá và trở nên nhỏ bé trước công nghệ thông tin ngày nay. Theo tiêu
chuẩn tốc độ đổi thay ngày nay, thì tốc độ thay đổi sự vật, con người,
nơi chốn, kiến thức và các tổ chức của thâp niên 1970 chỉ là rùa bò.
Ngày nay, càng ngày càng có nhiều công trình thời niên thiếu của chúng
ta bị biến mất nhiều hơn nữa.
Vậy
thì chúng ta nói được gì về điều này? Liệu sự chóng qua này nói lên
điều gì về cuộc sống và thời đại của chúng ta? Nó tốt hay xấu?
Tôi
ngờ rằng chúng ta vẫn còn đang tìm tòi. Sự chóng qua và nhất thời không
phải là xấu, dù chúng cũng không phải là những điều tốt thiết yếu. Với
tôi, có vẻ như, chúng là một gói hỗn hợp, một phúc lành phức hợp. Xét
tích cực, chúng cho chúng ta một sự tự do mới. Trong nhiều thế kỷ, con
người bị giam hãm quá đỗi trong sự trường tồn ngột ngạt của các sự vật,
nơi chốn, và kiến thức của thời đại mình. Họ có sự ổn định, nhưng lại
kèm theo tính dửng dưng lạnh lẽo. Tất cả mọi thứ đều được giữ chắc,
nhưng quá chắc, có quá ít cánh cửa được mở ra. Sự chóng qua và nhất thời
trong cuộc sống cho chúng ta tự do bằng cách cho chúng ta để mình được
nuôi dưỡng và hưởng phúc nhờ cội rễ của mình, cho dù cội rễ này không
ràng buộc chúng ta.
Nhưng
như thế cũng có một chuyện đau lòng. Cứ liên tục thấy những gì quen
thuộc biến mất sẽ làm chúng ta đau lòng, đúng là vậy. Về thăm mái nhà
xưa, trường học cũ, hàng xóm cũ, hay lần giở những trang sách một thời
nuôi dưỡng chúng ta là một chuyện lành mạnh. Vì thế mất đi các sự vật,
nơi chốn thời niên thiếu là một chuyện đau lòng.
Nhưng
nỗi đau của sự chóng qua và nhất thời trong cuộc sống cũng có thể giúp
chúng ta hướng về những gì không thay đổi, cụ thể hơn, đó là đức tin,
đức cậy, và đức mến. Các nhân đức này chẳng bao giờ bị san bằng, bị thay
thế bởi những cánh đồng, bị hỏa thiêu, bị sung công và phá sập để làm
xa lộ, hay bị biến thành lỗi thời. Kinh thánh cho chúng ta thấy, trong
thế giới này, chúng ta chẳng có thành đô nào vĩnh cửu, nhưng chúng ta
được gắn kết không phân ly với những sự trường tồn bất diệt.
Hàng
thế kỷ trước Công nguyên, tác giả sách Giảng viên, Qoheleth đã cảnh báo
chúng ta rằng mọi thứ đời này là phù hoa: “Phù hoa nối tiếp phù hoa,
hết thảy là phù hoa.” Nhưng ông dùng từ “phù hoa” (vanity) với một nghĩa
khác nghĩa chúng ta ngày nay. Với ông, vanity không có nghĩa là “phù
phiếm,” một sự ái kỷ tâm lý hay một ưu tư không lành mạnh về hình dáng
bên ngoài của chúng ta. Đúng hơn, với ông, “phù hoa” đơn giản chỉ là hư
ảo, màn sương đang trôi, sự chóng qua, nhất thời, một sự gì đó biến mất
quá nhanh.
Cảm
nghiệm cái gì cũng chóng qua có thể làm chúng ta đau lòng, nhưng nó
cũng là động lực để cho chúng ta tìm kiếm sâu hơn bên trong tất cả những
thứ nhất thời này, để từ đó tìm được một điều trường tồn bất diệt.
Ronald Rolheiser,
J.B. Thái Hòa dịch
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét